Dasturiy ta'minot hayotiy tsikli (Software Development Life Cycle - SDLC) — bu dasturiy ta’minotni rejalashtirishdan boshlab, ishlab chiqish, sinovdan o‘tkazish, ishlab chiqarishga joriy qilish va saqlashgacha bo‘lgan jarayonlarni qamrab oluvchi tizimli yondashuvdir.
🚀 1. Rejalashtirish (Planning)
Bu bosqich loyihaning asosiy yo‘nalishlarini belgilash uchun zarur:
- Maqsad va talablarni aniqlash - dastur qanday muammoni hal qilishini belgilash.
- Moliyaviy va resurslar bahosi - loyiha uchun vaqt va mablag‘ni hisoblash.
- Risklarni baholash - loyihaning muammolari va ularga echimlar topish.
📝 2. Talablarni tahlil qilish (Requirements Analysis)
Bu bosqichda dastur foydalanuvchilari va manfaatdor tomonlar bilan muhokamalar olib borilib, barcha funksional va texnik talablar aniqlanadi.
- Foydalanuvchi talablarini yig‘ish - dasturdan kim foydalanishi va ularning ehtiyojlari qanday ekanligini aniqlash.
- Hujjatlashtirish - barcha talablar rasmiy hujjatlarga yozib chiqiladi.
- Texnik talablarni belgilash - dastur qanday texnologiyalardan foydalanishini aniqlash.
🎨 3. Dizayn (Design)
Bu bosqich dasturiy ta’minotning texnik arxitekturasini ishlab chiqishdan iborat.
- Ma’lumotlar bazasi dizayni - ma’lumotlar qanday saqlanishi va ishlov berilishi aniqlanadi.
- Interfeys dizayni - foydalanuvchi interfeysi (UI/UX) ishlab chiqiladi.
- Tizim arxitekturasi - dastur qanday komponentlardan iborat bo‘lishi aniqlanadi.
💻 4. Kodlash (Implementation)
Dizayndan keyin dasturchilar kod yozishni boshlaydi.
- Modullar bo‘yicha ishlash - dastur turli modullarga bo‘linadi.
- Kod sifat nazorati - kod standartlarga mos yozilganini tekshirish.
- Versiya boshqaruvi - Git kabi vositalardan foydalanish.
🔍 5. Sinov (Testing)
Sinov jarayoni dasturiy ta’minotning to‘g‘ri ishlashini tekshirish uchun muhimdir.
- Birlik sinovi (Unit Testing) - har bir funksiya yoki modul alohida sinovdan o‘tkaziladi.
- Integratsion sinov (Integration Testing) - turli modullar birgalikda sinovdan o‘tkaziladi.
- Foydalanuvchi sinovi (User Acceptance Testing - UAT) - yakuniy foydalanuvchilar tomonidan tekshiriladi.
🚀 6. Ishga tushirish (Deployment)
Tayyor dasturiy ta’minot foydalanuvchilarga taqdim etiladi.
- Serverga yuklash - dastur hosting yoki cloud serverga o‘rnatiladi.
- Ishga tushirish strategiyalari - Beta testlar yoki bosqichma-bosqich joriy qilish.
- Foydalanuvchi qo‘llanmalari - dasturdan qanday foydalanish bo‘yicha hujjatlar tayyorlanadi.
🔄 7. Texnik qo‘llab-quvvatlash va yangilash (Maintenance)
Dastur ishlab chiqilganidan keyin ham uni doimiy yangilab turish va muammolarni bartaraf etish zarur.
- Xatoliklarni tuzatish - foydalanuvchilarning xabar qilgan muammolarini hal qilish.
- Yangilanishlar chiqarish - yangi funksiyalar qo‘shish va xavfsizlikni oshirish.
- Foydalanuvchi fikr-mulohazalarini yig‘ish - keyingi versiyalarni yaxshilash uchun.
📌 Xulosa
SDLC jarayoni har qanday dasturiy ta’minotni sifatli va samarali ishlab chiqish uchun asosiy tamoyil hisoblanadi. Ushbu yondashuv dastur yaratish jarayonini tizimli va aniq yo‘lga qo‘yish imkonini beradi.
Dastur ishlab chiqish jarayonida har bir bosqichni to‘g‘ri o‘tkazish natijada ishonchli va foydalanuvchilarga mos mahsulot yaratishga yordam beradi. ✅